Gezinsprofielen

Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat de impact van detentie niet hetzelfde is voor ieder gezin. Er zijn veel factoren die van invloed kunnen zijn, zoals de betrokkenheid van de vader in het gezin voor detentie, de relaties in het gezin voor detentie, de leeftijd van het kind, de aard van het delict, de strafduur en meer. Het kan helpen om een grove indeling te maken van gezinnen om een op maat gesneden aanpak te ontwikkelen. Wij onderscheiden de volgende vier clusters van gezinnen: 1) positief, 2) fragiel, 3) schadelijk, en 4) afwezig.

1. Positief: Deze gezinnen worden gekenmerkt door positieve gezinsrelaties en sterke betrokkenheid van de ouder in detentie bij de opvoeding van de kinderen voorafgaand aan detentie. Er waren relatief weinig problemen in het gezin voor detentie. De impact van detentie is voor deze gezinnen groot. De ouder in detentie is vaak gemotiveerd om zo veel mogelijk contact te onderhouden tijdens detentie en alle mogelijkheden hiervoor aan te grijpen. Voor gezinnen in dit cluster is het belangrijk om te faciliteren dat gezinsrelaties zo min mogelijk beschadigd worden door de detentie.
2. Fragiel: Deze gezinnen worden gekenmerkt door meer ingewikkelde gezinsrelaties en beperktere of afwisselende betrokkenheid van de ouder in kwestie voorafgaand aan de detentie. In deze gezinnen is vaker sprake van problemen vóór detentie (zoals middelengebruik of psychische kwetsbaarheden). Het is niet op voorhand duidelijk wat de impact van de detentie voor deze gezinnen is. Het kan zowel positief als negatief zijn. De motivatie van de ouder in detentie om te participeren in gezinsgerelateerde activiteiten is wisselend. Voor deze gezinnen is het belangrijk om de mogelijkheid te bieden om gezinsrelaties te herstellen als dit gewenst is.
3. Schadelijk: Deze gezinnen worden gekenmerkt door schadelijke gezinsrelaties vóór detentie. Er was sprake van destructief middelengebruik, huiselijk geweld, nalatigheid in de opvoeding en/of kindermishandeling. Voor kinderen kan de detentie van de ouder opluchting bieden. De ouder in detentie kan gemotiveerd zijn om contact te onderhouden met de kinderen tijdens detentie. Voor deze gezinnen is het belangrijk om alert te zijn en schadelijke situaties te signaleren, waarbij een grote rol is weggelegd voor externe partijen.
4. Afwezig: Deze gezinnen worden gekenmerkt door afwezigheid van de ouder voorafgaand aan de detentie. Voor kinderen heeft de detentie dan ook relatief weinig consequenties. Ouders in detentie in dit cluster zijn doorgaans weinig gemotiveerd om te participeren in gezinsgerelateerde activiteiten. Voor deze gezinnen is het belangrijk om de mogelijkheid te bieden om gezinsrelaties te herstellen als dit gewenst is.

Bij deze indeling is het van belang om te realiseren dat er geen gezin is dat 'perfect' in één gezinstype valt. Het is dan ook niet de bedoeling om mensen te classificeren. De indeling biedt vooral een model om na te denken over de diversiteit van de impact van detentie op gezinnen en om na te denken over hoe een op maat gesneden aanpak vormgegeven zou kunnen worden.

Het effectief gebruik van de gezinsprofielen vereist nauwe samenwerking en gegevensuitwisseling met ketenpartners in het sociaal en zorgdomein. Afhankelijk van het gezinsprofiel verschilt de verdeling van verantwoordelijkheden en taken tussen de penitentiaire inrichting en de ketenpartners.

‍